Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2011

Ιστορία του νησιού

Στους αρχαίους χρόνους η νήσος έφερε το όνομα "Ελένη" ή "Ελένη νήσος" επειδή κατά την Ελληνική Μυθολογία όταν την ωραία Ελένη απήγαγε ο Πάρις στη Τροία ή στην επιστροφή από εκεί με τον Μενέλαο, εκείνη αποβιβάσθηκε στη νήσο αυτή. Ο Στράβων μόνο την αναφέρει επίσης και "Κρανάη", παίρνοντας το όνομά της από την κόρη του Κραναού, βασιλιά της Αθήνας. Στο νησί υπάρχει εγκατάσταση της νεώτερης νεολιθικής περιόδου (5η Χιλιετία π.Χ.) Έχουν βρεθεί αρχαία ερείπια, τεμάχια κιόνων και κρηπιδώματα μεγάλου αρχαίου κτίσματος. Εκτός αυτών στο νησί υπάρχουν δύο μικροί ναΐσκοι, του Αγίου Γεωργίου και της Θεοτόκου, που κτίσθηκαν πάνω σε θεμέλια αρχαίων κτηρίων (πιθανώς ναών).
Κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού πολέμου (1912-1913) στη Μακρόνησο είχε μεταφερθεί μεγάλος αριθμός Τούρκων αιχμαλώτων, που έζησαν εκεί μέχρι της υπογραφής ειρήνης οπότε και μετακινήθηκαν στη Τουρκία.
Η Μακρόνησος λειτούργησε για ένα και πλέον χρόνο ως λοιμοκαθαρτήριο προσφύγων (Ποντίων κατά κύριο λόγο) την περίοδο 1922-1923. “Φιλοξενήθηκαν” δεκάδες χιλιάδες προσφύγων κάτω από απάνθρωπες και τραγικές συνθήκες με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να αφήσουν εκεί την τελευταία τους ανάσα.


Από τα μέσα του 1922 άρχισαν κατά χιλιάδες να αποβιβάζουν στην Μακρόνησο Πόντιους (κυρίως) πρόσφυγες όπου μετά από ολιγόμηνη “περιποίηση-απολύμανση” προωθούνταν στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Σχετικά δημοσιεύματα στον τύπο της εποχής υπάρχουν πολλά. Ενδεικτικά: Για άφιξη 3.750 Ποντίων μας πληροφορεί η εφημερίδα “Ριζοσπάστης” στις 26-3-1923 [2], για την αναχώρηση από την Μακρόνησο 5.500 προσφύγων μας μιλά η εφημερίδα “Εμπρός” στις 13-9-1922.[3] Για τους Πόντιους πρόσφυγες στην Μακρόνησο έγραψε και το περιοδικό "National Geographic" στο τεύχος του Νοεμβρίου 1925 όπου στην σχετική φωρογραφία μιλά για 6.000 πρόσφυγες από την Τραπεζούντα που μόλις έχουν αφιχθεί. [4] Το στρατόπεδο της Μακρονήσου κατασκευάστηκε επί κυβέρνησης του κεντρώου πολιτικού Θ. Σοφούλη. Ο μετέπειτα πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου συμμετείχε στην κυβέρνηση αυτή ως υπουργός. Από τον Απρίλιο του 1947 η Μακρόνησος και στη διάρκεια του Εμφυλίου χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο συγκέντρωσης "εθνικής αναμόρφωσης" για χιλιάδες κομμουνιστές, πολιτικούς κρατούμενους και λιποτάκτες στρατιώτες. Τον Οκτώβριο του 1949 ιδρύθηκε ο αυτόνομος Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου με τα γνωστά άρχικά "Ο.Α.Μ." που όμως σε πολύ μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, μετά την επίσκεψη στο νησί της Βασίλισσας Φρειδερίκης, διαλύθηκε. Οι εξορίσεις στην Μακρόνησο συνεχίστηκαν από τις κυβερνήσεις που ακολούθησαν (Σ. Βενιζέλου, Ν. Πλαστήρα, ξανά Σ. Βενιζέλου) δηλαδή από κυβερνήσεις στις οποίες ηγούνταν πολιτικοί του Κέντρου, και με την πολιτική υποστήριξη των κομμάτων της Δεξιάς, μέχρι την σταδιακή κατάργησή τους την περίοδο 1951-1952 επί κυβερνήσεων Ν. Πλαστήρα (κυβέρνηση συνασπισμού) και Αλ. Παπάγου (κυβέρνηση Δεξιάς) όπως προκύπτει από τα αρχεία της ελληνικής Βουλής. Εξ αυτών των λόγων, το νησί κρίθηκε, στα νεώτερα χρόνια, με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, μνημείο της εποχής του εμφυλίου, οπότε σήμερα νησί και κτίσματα των επιμέρους στρατοπέδων σε αυτό προστατεύονται από παρεμβάσεις. Ο επίσημος δικτυακός τόπος του δήμου Κέας, περιγράφει την ιστορία της Μακρονήσου ως εξής:
"Το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου ακολουθεί η αρχή του εμφυλίου πολέμου. Η Μακρόνησος αποτελεί μία από ης μελανότερες σελίδες της ιστορίας του. Το 1947 εξορίζονται εκεί όλοι οι νεοσύλλεκτοι στρατιώτες με "ύποπτα φρονήματα", επανδρώνοντας Τα τρία ειδικά τάγματα οπλιτών (Α' ΕΤΟ, Β' ΕΤΟ, Γ' ΕΤΟ). Το 1948 δημιουργείται το 4ο τάγμα στο οποίο μεταφέρονται οι πολιτικοί εξόριστοι. Σαν "κολυμπήθρα του Σιλωάμ" όπως ονόμαζαν το Μακρονήσι, ο τρόμος και τα βασανιστήρια ήταν η μέθοδος για ιδεολογική αναβάπτιση η οποία θα δηλωνόταν με την δήλωση μετάνοιας . Έλληνες βασάνιζαν Έλληνες. "Πατριώτες" βασάνιζαν Πατριώτες. Σε σκηνές ενός ατόμου ζούσαν τρεις. Οι δοκιμασίες πολλές και κυρίως αυτή ως δίψας. Όταν δεν μπορούσε να φτάσει το καΐκι που μετέφερε νερό, τους έδιναν αλμυρό μπακαλιάρο... Απειλές, ατομικοί και ομαδικοί βασανισμοί βρίσκονταν στο καθημερινό πρόγραμμα με σκοπό να σκύψουν το κεφάλι, να καμφθεί το ηθικό. Όσοι δεν υπέγραφαν δήλωση μετάνοιας μεταφέρονταν στην χαράδρα του Α' ΕΤΟ κι από εκεί πέρναγαν στρατοδικείο. Όσοι υπέγραφαν, για να αποδείξουν την ανάνηψή τους, τους έβαζαν πέτρες στα χέρια και τους διέταζαν να λιθοβολήσουν τους αμετανόητους. Αυτούς που λίγο πριν μοιράζονταν τις ίδιες φοβίες."
Η ιστορία της Μακρονήσου στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο έχει αποδοθεί -μεταξύ άλλων- μέσα από δύο σπουδαία έργα, τον "Λοιμό" του Ανδρέα Φραγκία (1972, Κέδρος) και την κινηματογραφική του μεταφορά από τον Παντελή Βούλγαρη στο "Happy Day" (1976, βραβεία: Καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και μουσικής στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1976).
Τον Αύγουστο του 2003 έγιναν τρεις συναυλίες από το Μίκη Θεοδωράκη στη Μακρόνησο, σε ανάμνηση των χρόνων της εξορίας

Δεν υπάρχουν σχόλια: